សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ សម្តេចព្រះសង្ឃនាយករងទី១ និងជាព្រះប្រធានថេរសភាសង្ឃនៃព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា បានយាងសោយព្រះទីវង្គត ហើយ កាលពីវេលាម៉ោង ៣និង៣០នាទីរសៀល ថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ កន្លងទៅនេះ ដោយព្រះរាជរោគាពាធ ក្នុងព្រះជន្មាយុ១០៦ព្រះវស្សា នៅវត្តសន្សំកុសល ខណ្ឌមានជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ។
ព្រះរាជជីវប្រវត្តិរបស់ សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ
សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ ប្រសូតនៅថ្ងៃពុធ ៧កើត ខែភទ្របទ ឆ្នាំថោះ ក្នុងពុទ្ធសករាជ ២៤៥៧ ត្រូវនឹងគ្រឹស្គសករាជ១៩១៤ នៅភូមិធ្យូង ឃុំធ្យូង ស្រុកពញាឮ ខេត្ត កណ្តាល។ បិតានាម ល័ក្ខ លាស់ ហៅអាចារ្យលាក់ និងមាតានាម ស៊ូ អ៊ុច មានបងប្អូនចំនួន១០នាក់ ប្រុស៧នាក់ ស្រី៣នាក់ សម្តេចជាបុត្រទី៥ នៅក្នុងគ្រួសារ។
លុះដល់អាយុ១២ឆ្នាំ មាតាបិតាបានឱ្យកុមារ លាស់ ឡាយ ទៅបួសជាសាមណេរក្នុងសំណាក់ព្រះគ្រូ ឯល គាំ និងមាតាបិតាក៏បានចាត់ឱ្យទៅរៀន ព្រះបរិយត្តិធម៌ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូមហាអ៉ឹម នៅវត្តព្រះពុទ្ធមានបុណ្យ ក្រុងភ្នំពេញ ។ ក្រោយមកសាមណេរអង្គនេះ បានទៅគង់នៅវត្តឧណ្ណាលោម ដើម្បីរៀនបរិយត្តិធម៌បន្តទៀត រហូតដល់អាយុ១៩ឆ្នាំ ទើបលាចាកសិក្ខាបទទៅបម្រើមាតាបិតាវិញ ។
យោងតាមសៀវភៅ «មហាបុរសពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសខ្មែរ» បានឱ្យដឹងថា លុះដល់អាយុ ២១ឆ្នាំ មាតាបិតាបាននាំទៅបំពេញឧបសម្បទាជាភិក្ខុភាព ក្នុងសំណាក់ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ ព្រះនាមអ៊ុក នៅវត្តសំរោង ឃុំវាលពន់ ស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ (ខាងលិចផ្សារឧដុង្គ) ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់ញោមស្រី ។ នៅក្នុងឆ្នាំនោះ ភិក្ខុ លាស់ ឡាយ បាននិមន្តទៅគង់នៅវត្តមហាមន្ត្រី ដើម្បីរៀនបរិយត្តិធម៌បន្តទៀត ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨ ភិក្ខុ លាស់ ឡាយ បានទៅជួយបង្រៀនបរិយត្តិធម៌ នៅវត្តកំពង់ឃ្លាំង ស្រុកជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប បានមួយឆ្នាំ ក្រោយមកសម្តេច ហួត តាត ជាអគ្គាធិការបានចេញប្រកាសនិយបត្រ តាំងជាអាចារ្យបង្រៀនផ្លូវការ នៅពុទ្ធិកបឋមសិក្សា នៅវត្តមហាមន្ត្រី ។ ឆ្នាំ១៩៦៥ បានទៅសិក្សាផ្នែកគរុកោសល្យ នៅពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសុរាម្រឹត ក្រុងភ្នំពេញ ១ខែ ហើយសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ្យ ជួន ណាត បានតែងតាំងជាព្រះគ្រូឃោសាភិរ័ត្ន ជាឋានានុក្រមសង្ឃថែមទៀត ។ ឆ្នាំ១៩៧០ គណៈសង្ឃវត្តមហាមន្ត្រី បានជ្រើសតាំងជាប្រធានគណៈសង្ឃសម្រាប់វត្ត ។
ឆ្នាំ១៩៧៥ ពួកទមិឡឥតសាសនាបាននិរទេសភិក្ខុ លាស់ ឡាយ យកទៅផ្សឹកនៅវត្តមណ្ឌប ស្រុកស្រីសន្ទរ ខេត្តកំពង់ចាម ។ ឆ្នាំ១៩៧៨ ពួកទមិឡឥតសាសនា បានយកបណ្ឌិត លាស់ ឡាយ ទៅសម្លាប់រហូតដល់ពីរដង ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចដូចបំណងឡើយ ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ បណ្ឌិត លាស់ ឡាយ បានមកចូលក្រុងភ្នំពេញវិញ និងគង់នៅវត្តសន្សំកុសល រួចបានទៅបំពេញ ភិក្ខុភារៈឡើងវិញនៅវត្តឧណ្ណាលោម ដោយមានព្រះវិន័យធរ ទេព វង្ស (កាលនោះមិនទាន់ឡើងព្រះឋានៈ ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ) ជាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ ។
សមណសក្តិ និងការតែងនិពន្ធ របស់ សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ
- សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ បានរៀបរៀងសៀវភៅធម៌ចំនួន១៣មុខ ព្រមទាំងបានកសាងសមិទ្ធនានា ក្នុងវត្តសន្សំកុសលជាច្រើនទៀត ។ នៅក្នុងទសវត្ស១៩៦០ សម្តេចព្រះធម្មលិខិត បានទទួលប្រកាសនីយបត្រ តែងតាំងជាអាចារ្យបង្រៀនពីសម្តេចហួត តាត ដែលជាអគ្គាធិការពុទ្ធិកសិក្សាសញ្ញាបត្រវិក្រឹតការគរុកោសល្យ និងបសំសនីយបត្រ ចេញដោយក្រសួងធម្មការ និងងារជាព្រះឃោសាភិរ័ត្ន តែងតាំងដោយសម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ។
- ថ្ងៃទី១៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៥ បានទទួលលិខិតសរសើរពីគណៈកម្មាធិការប្រជាជនបដិវត្តន៍រដ្ឋធានីភ្នំពេញ និងបានទទួលលិខិតសរសើរពីមន្ទីរពេទ្យក្រុងភ្នំពេញ ។
- ត្រូវបានតែងតាំងជាព្រះធម្មលិខិត ជាអធិបតីក្រុមជុំនំព្រះត្រៃបិដក ពីក្រុមប្រឹក្សារណសិរ្សកសាងការពារមាតុភូមិកម្ពុជា ។
- ឆ្នាំ១៩៩២ សហប្រធាន Worl Buddhist Supreme Tathagata Followers Headq uaters បានប្រគេនឋានន្តរស័ក្តិ ងារជាមហាលោកិយលំដាប់លេខ១ នៅក្រុងកូឡុំបូ ប្រទេសស្រីលង្កា ។
- ឆ្នាំ១៩៩៥ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់ឡាយព្រះហស្តលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យតែងតាំងជាសម្តេចព្រះធម្មលិខិត ។
- ឆ្នាំ២០០១ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ទ្រង់ប្រទានគ្រឿងឥស្សរិយយស ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ថ្នាក់មហាសេនា ។
- ថ្ងៃទី២៤ សីហា ឆ្នាំ២០០២ លោកជំទាវប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ថ្វាយលិខិតថ្លែងអំណរគុណដល់សម្តេច ដែលសម្តេចបានឧបត្ថម្ភប្រាក់ដល់កាកបាទក្រហមកម្ពុជា ។
- ថ្ងៃទី៥ ធ្នូ ២០០២ សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតីទេព វង្ស ទ្រង់បានតែងតាំងសម្តេចព្រះធម្មលិខិតលាស់ ឡាយ ជាអនុគណខណ្ឌមានជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ ។
- ថ្ងៃទី៤ ឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ប្រទានងារជាព្រះសង្ឃនាយករងទី១ នៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រមទាំងបានតែងតាំងសម្តេចជាអគ្គាធិការរង ពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ ហើយនៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៦ ត្រូវបានតែងតាំងសម្តេចជាប្រធានថេរសភាសង្ឃនៃពុទ្ធសាសនា។ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យប្រោសប្រទានព្រះឋានៈជាសម្តេចព្រះសង្ឃនាយករងទី១ និងមានសិទ្ធិប្រើរាជស័ព្ទ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិប្រើផ្លិតពិសេស។
ចំណេះដឹង និងភាសា សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ
ចំណេះដឹងដែលសម្តេចព្រះធម្មលិខិតលាស់ ឡាយ មាន គឺភាសាបារាំង អាចអានបានភាសាថៃ អាចសន្ទនាបែបភាសាបាលី និងសម្រាយបាន។ សម្តេចចេះវិន័យបាតិមោក្ខរត់មាត់ និងចេះគម្ពីរវុត្តោទ័យ ព្រមទាំងដីកាយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញពីសំណាក់ព្រះធម្មលិខិតម៉ឹង សែស ប្រធានថេរសភាសង្ឃ (ពីសង្គមចាស់) ជាគ្រូ។
ស្នាព្រះហស្ថ សម្តេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ
សម្ដេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ បានរៀបរៀងសៀវភៅធម៌ ចំនួន១៣មុខ មាន៖
១- អន្តរធានកថា
២- អច្ឆរិយកថា
៣- សច្ចប្បរិយាល
៤- ទុល្លភកថា ឬច្បាប់ល្អក្ររកបាន
៥- សង្គ្រាមអមនុស្សថ្មីចាស់
៦- សង្ខារប្បរិយាល
៧- ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា ក្រោយបរិនិពាន្វ
៨- កាយកថាសតិកម្មដ្ឋាន
៩- សីមាវណ្ណនា
១០- រំឭកគុណព្រះ
១២- ប្រវត្តិព្រះកច្ចាយនត្ថេរ
១៣- ប្រែមាឃ និងវិសាខបូជា
១៤- រឿងទហរភិក្ខុ, រឿងដដិលខុសមាត់, រឿងជោតិកត្តេរភិក្ខុ, រឿងសម្ពហុលភិក្ខុ ។
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គបានកសាងសមិទ្ធផលជាច្រើន ដូចជាកុដិមួយខ្នងនៅវត្តមហាមន្ត្រី ។
- ឆ្នាំ១៩៨៥ បានកសាងការិយាល័យលាសាបឋមសិក្សាវត្តសន្សំកុសលមួយខ្នង និងរួមកសាងអគារសិក្សាមួយខ្នងមានពីរជាន់ ។
- ឆ្នាំ១៩៨៧ បានកសាងព្រះវិហារវត្តស្បែង
- ឆ្នាំ១៩៩០ បានកសាងសាលាបាលីជាន់ក្រោម ។
- ឆ្នាំ១៩៩៣ បានកសាងបណ្ណកុដិ ។
- ឆ្នាំ១៩៩៩ បានកសាងមហាកុដិពីរជាន់មួយខ្នង ដែលសម្ដេចគង់ប្រថាប់សព្វថ្ងៃ ។
- ឆ្នាំ២០០០-២០០១ បានកសាងកុដិ ទីប៉ាឆាមូយខ្នង មានពីរជាន់ ។
- ឆ្នាំ២០០៤ បង្កើតពុទ្ធិកវិទ្យាល័យសម្ដេចព្រះធម្មលិខិត លាស់ ឡាយ សន្សំកុសល និងទីចាត់ការនៃពុទ្ធិកវិទ្យាល័យមួយខ្នង ។
- នៅចុងឆ្នាំ២០០៤ កសាងកុដិមួយខ្នងបន្ថែមទៀតក្រោមឧបដ្ឋានសាលា ។
- ឆ្នាំ២០០៦ ចាក់ដីបំពេញអូរខាងក្រោយចំនួន៤០០ឡាន ។
- ឆ្នាំ២០០៧ កសាងកុដិមួយខ្នងមានពីរជាន់ជាប់របងខាងលិច និងធ្វើរបងប៉ែកខាងមុខព្រះវិហារ ប្រវែង៣៥ម៉ែត្រផងដែរ៕
